کد مطلب:224253 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:153
حوزه علمیه مشهد مقدس رضوی
از عصر مأمون تا زمان گوهرشاد كه مسجد و قبه و بارگاه ساخته شده، دانشمندان و علماء بزرگ در بارگاه امام هشتم توطن می جستند تا از بركات ولایت و علوم امامت و الطاف خفیه آن حضرت بهره مند گردند مخصوصا سادات علوی كه از عصر مأمون دعوت به خراسان شدند در این منطقه تكثیر یافته و به مقام شامخ سیادت و اعلمیت رسیدند و تا عصر سلاجقه كه نظامیه بغداد تشكیل شد و مركز علم در ایران، بیشتر در مشهد و اصفهان بوده و تا ساختمان مسجد گوهرشاد و بارگاه و آستان قدس رضوی توسعه بنیادی یافت. مركز علم و دانش و تحقیق شد كه مانند طبسی و طبرسی ها در آن جا سكنی گرفتند و بزرگانی از علماء و محققین و ادباء و شعراء و طبقه فاضله كشور ایران و مخصوصا
[ صفحه 333]
مرتاضیین و سالكین راه حق و حقیقت برای استیعناء از نور ولایت پیرامون مرقد مطهر امام رضا (ع) پروانه وار طواف می نمودند و مؤلفین بزرگ و مصنفین و بزرگان علوم اسلامی در آن نقطه كه افاضات علمی می شد تجمع نموده و حوزه علمیه مرتب روز افزون قوت گرفت تا عصر صفوی كه محققین علماء عراق و شامات و جبال لبنان و صور و صیداء و حتی مكه و مدینه برای تكمیل معلومات خود در خراسان نزول اجلال می نمودند و از كتب موجود خطی كه بیشتر در این مشهد منور نگاشته شده می توان به گسترش حوزه علمیه ایران در مشهد مقدس آگاهی بیشتری یافت.
با توجهی كه شاه عباس به عمران و آبادی استان قدس نشان داد و مخصوصا پیاده از اصفهان تا مشهد رفت و مانند شیخ بهائی و میرداماد بر بسیاری از بزرگان علماء عصر چنانچه در كتب رجال نوشته شده، به اقتضای علماء در مشهد آمد و رفت داشته و توطن می نمودند و به كارهای علمی می پرداختند.
یكی دیگر از عوامل آن كه تا عصر حاضر ادامه دارد كتابخانه جامع آستان قدس رضوی است كه از همه ی این علماء اعصار گذشته از قرن سوم تا عصر حاضر مهبط نزول دانشمندان بزرگ داخلی و خارجی گشته، دانش پژوهان از اطراف دنیا برای تحقیق و تكامل دانش و بینش خود به این نقطه رهسپار گشته و حتی دانشمندان كشورهای خارجی برای استنباط و اجتهاد در دانش و بینش خود به استان قدس رضوی مسافرت نموده و از الطاف خفیه امام و افاضات اشراقیه و كتب متمركز در این ساحت مقدس بهره مند گشته اند و توجه زوار و مخصوصا دانشمندان و دانشجویان و مؤلفین و مصنفین برای تكمیل تألفات و كتب خود و بهره مند شدن از معنویات بیشتری از اطراف كشور و ممالك اسلامی به این سوی آمده اند - و آثار خود را در آنجا نگاشته و ممهور نموده اند. اكنون كه آغاز قرن پانزدهم هجری است در كتابخانه عظیم آستان قدس رضوی كتب و رسائل بی شماری دیده می شود كه در (مثلا) هزارمین سال شیخ طوسی یا مولوی و طبرسی و غیره در آن نقطه تشكیل شده و همه دانشمندان جهان شركت نموده اند و اثری به جا گذاشته اند كه نگارنده از نزدیك شریك و شاهد آن مجامع بوده است. حوزه علمیه مشهد مقدس رضوی در مشرق ایران نمایشگر آثار درخشان شیعه امامیه و نماینده قدرت علمی و فقهی و فلسفی و ریاضی و تاریخی و اجتماعی و فرهنگی است از فهرست كتب آن و دائرةالمعارف رجال اسلام می توان بدان پی برد. ناگفته نگذریم كه از مزایای تشیع این است هر كجا مانند نجف و كربلا و مشهد و سامرا و قم و اصفهان و شیراز، امام زاده ای بوده است در همان جا قبه و بارگاه عظیمی یا مدرسه و مسجد و كتابخانه ایجاد و تشكیل یافته و بیشتر آنان هم، موسوی و رضوی هستند. و سفره علم و دانش و فضیلت و تقوی گسترده شده و برای عموم علاقمندان آزاد و مورد استفاده بوده و هست و خواه ناخواه بوده و فرهنگ تشیع و افاضات اشراقی ائمه ی معصومین كه همه از باب مدینه علم علوی سرچشمه گرفته، جهانی گسترده از دانش و بینش و معارف و كتب بیشماری در اختیار علاقمندان به علوم اسلامی نهاده اند باشد تا در حقیقت معارف و فرهنگ تشیع جهانی شود و مردم بشناسند علم و دانش و عالم و دانشمندان شیعه را.
[ صفحه 334]
لازم به تذكر است شاه عباس خدمات شایانی برای ترویج روحانیت و اسلام نمود از آن جمله شبی به مدرسه ای كه در چهار سوق اول بازار اصفهان است رفت، دید چراغ ها خاموش اند و اثری از طلاب و مطالعه درس نیست.
فردای آن روز به جناب شیخ بهائی گفت، دیشب به مدرسه رفتم اثری از كوشش و تحصیل طلاب ندیدم چه باید كرد كه بازار علم رونق گیرد شیخ فرمود، اگر به عرض من توجه بفرمائید حوزه علمیه گسترش و رونقی خواهد یافت، فردا برای تدریس به مدرسه می روم، جناب شاه هم تشریف بیاورند، و در حین خروج من بر الاغی سوار خواهم شد شاه هم پیاده در ركاب ما تشویق فرمایید. شاه عباس فردای آن روز به مدرسه چهار سوق بازار رفت و چون درس تمام شد شیخ از در مدرسه سوار الاغی شد و شاه عباس پیاده در ركاب شیخ تا اول میدان شاه آمد، انبوه جمعیت كه این علاقه شاه عباس را به مقام روحانیت دیدند، مشتاق تحصیل در مدارس شدند و به فاصله كوتاهی شاه باز از همان مدرسه دیدن كرد دید كه تمام حجرات روشن و طلاب مشغول تحصیل هستند، شیخ بهائی به عرض رسانید كه این رونق بازار روحانیت و گسترش حوزه ی علمیه در اثر تشویقی بود كه مقام سلطنت از مقام روحانیت نمود [1] .
[ صفحه 335]
[ صفحه 333]
مرتاضیین و سالكین راه حق و حقیقت برای استیعناء از نور ولایت پیرامون مرقد مطهر امام رضا (ع) پروانه وار طواف می نمودند و مؤلفین بزرگ و مصنفین و بزرگان علوم اسلامی در آن نقطه كه افاضات علمی می شد تجمع نموده و حوزه علمیه مرتب روز افزون قوت گرفت تا عصر صفوی كه محققین علماء عراق و شامات و جبال لبنان و صور و صیداء و حتی مكه و مدینه برای تكمیل معلومات خود در خراسان نزول اجلال می نمودند و از كتب موجود خطی كه بیشتر در این مشهد منور نگاشته شده می توان به گسترش حوزه علمیه ایران در مشهد مقدس آگاهی بیشتری یافت.
با توجهی كه شاه عباس به عمران و آبادی استان قدس نشان داد و مخصوصا پیاده از اصفهان تا مشهد رفت و مانند شیخ بهائی و میرداماد بر بسیاری از بزرگان علماء عصر چنانچه در كتب رجال نوشته شده، به اقتضای علماء در مشهد آمد و رفت داشته و توطن می نمودند و به كارهای علمی می پرداختند.
یكی دیگر از عوامل آن كه تا عصر حاضر ادامه دارد كتابخانه جامع آستان قدس رضوی است كه از همه ی این علماء اعصار گذشته از قرن سوم تا عصر حاضر مهبط نزول دانشمندان بزرگ داخلی و خارجی گشته، دانش پژوهان از اطراف دنیا برای تحقیق و تكامل دانش و بینش خود به این نقطه رهسپار گشته و حتی دانشمندان كشورهای خارجی برای استنباط و اجتهاد در دانش و بینش خود به استان قدس رضوی مسافرت نموده و از الطاف خفیه امام و افاضات اشراقیه و كتب متمركز در این ساحت مقدس بهره مند گشته اند و توجه زوار و مخصوصا دانشمندان و دانشجویان و مؤلفین و مصنفین برای تكمیل تألفات و كتب خود و بهره مند شدن از معنویات بیشتری از اطراف كشور و ممالك اسلامی به این سوی آمده اند - و آثار خود را در آنجا نگاشته و ممهور نموده اند. اكنون كه آغاز قرن پانزدهم هجری است در كتابخانه عظیم آستان قدس رضوی كتب و رسائل بی شماری دیده می شود كه در (مثلا) هزارمین سال شیخ طوسی یا مولوی و طبرسی و غیره در آن نقطه تشكیل شده و همه دانشمندان جهان شركت نموده اند و اثری به جا گذاشته اند كه نگارنده از نزدیك شریك و شاهد آن مجامع بوده است. حوزه علمیه مشهد مقدس رضوی در مشرق ایران نمایشگر آثار درخشان شیعه امامیه و نماینده قدرت علمی و فقهی و فلسفی و ریاضی و تاریخی و اجتماعی و فرهنگی است از فهرست كتب آن و دائرةالمعارف رجال اسلام می توان بدان پی برد. ناگفته نگذریم كه از مزایای تشیع این است هر كجا مانند نجف و كربلا و مشهد و سامرا و قم و اصفهان و شیراز، امام زاده ای بوده است در همان جا قبه و بارگاه عظیمی یا مدرسه و مسجد و كتابخانه ایجاد و تشكیل یافته و بیشتر آنان هم، موسوی و رضوی هستند. و سفره علم و دانش و فضیلت و تقوی گسترده شده و برای عموم علاقمندان آزاد و مورد استفاده بوده و هست و خواه ناخواه بوده و فرهنگ تشیع و افاضات اشراقی ائمه ی معصومین كه همه از باب مدینه علم علوی سرچشمه گرفته، جهانی گسترده از دانش و بینش و معارف و كتب بیشماری در اختیار علاقمندان به علوم اسلامی نهاده اند باشد تا در حقیقت معارف و فرهنگ تشیع جهانی شود و مردم بشناسند علم و دانش و عالم و دانشمندان شیعه را.
[ صفحه 334]
لازم به تذكر است شاه عباس خدمات شایانی برای ترویج روحانیت و اسلام نمود از آن جمله شبی به مدرسه ای كه در چهار سوق اول بازار اصفهان است رفت، دید چراغ ها خاموش اند و اثری از طلاب و مطالعه درس نیست.
فردای آن روز به جناب شیخ بهائی گفت، دیشب به مدرسه رفتم اثری از كوشش و تحصیل طلاب ندیدم چه باید كرد كه بازار علم رونق گیرد شیخ فرمود، اگر به عرض من توجه بفرمائید حوزه علمیه گسترش و رونقی خواهد یافت، فردا برای تدریس به مدرسه می روم، جناب شاه هم تشریف بیاورند، و در حین خروج من بر الاغی سوار خواهم شد شاه هم پیاده در ركاب ما تشویق فرمایید. شاه عباس فردای آن روز به مدرسه چهار سوق بازار رفت و چون درس تمام شد شیخ از در مدرسه سوار الاغی شد و شاه عباس پیاده در ركاب شیخ تا اول میدان شاه آمد، انبوه جمعیت كه این علاقه شاه عباس را به مقام روحانیت دیدند، مشتاق تحصیل در مدارس شدند و به فاصله كوتاهی شاه باز از همان مدرسه دیدن كرد دید كه تمام حجرات روشن و طلاب مشغول تحصیل هستند، شیخ بهائی به عرض رسانید كه این رونق بازار روحانیت و گسترش حوزه ی علمیه در اثر تشویقی بود كه مقام سلطنت از مقام روحانیت نمود [1] .
[ صفحه 335]
[1] كتاب زندگي شاه عباس نوشته رشيد ياسمي از انتشارات دانشگاه تهران و كتاب زندگي شيخ بهائي نوشته سعيد نفيسي از انتشارات اميركبير.